Nut en noodzaak
Vaak wordt er in jurisprudentie verwezen naar CROW-richtlijnen. In de praktijk komt het erop neer dat wegbeheerders alleen gemotiveerd kunnen afwijken van deze richtlijnen. Daarom is het voor wegbeheerders belangrijk de richtlijnen van het CROW aan te houden.
Het CROW raadt palen alleen aan wanneer het ‘strikt noodzakelijk is’. Daarbij geldt er omgekeerde bewijslast. Dat houdt in dat de wegbeheerder de noodzaak van de paaltjes moet aantonen en alleen dan de paal mag plaatsen. Voor het plaatsen van een paaltje heeft een wegbeheerder bovendien een heldere definitie nodig, bijvoorbeeld dat zonder het paaltje er hinder en gevaar ontstaat door auto’s op het fietspad. Daarnaast moet de wegbeheerder ook de omvang van het probleem verwoorden.
Wanneer de wegbeheerder heeft aangetoond wat de hinder of het gevaar inhoudt en wat de omvang daarvan is, moet de wegbeheerder zich eerst afvragen of er andere oplossingen zijn dan het plaatsen van een paaltje, bijvoorbeeld door het maken van een hoogtebeperking voor zwaar verkeer op het fietspad. Mocht er uiteindelijk geen alternatieve oplossing zijn, dan kan de wegbeheerder over gaan tot het plaatsen van paaltjes.
Uit onderzoek uit 2019 blijkt dat het aandeel in éénzijdige ongevallen door fietspaaltjes 3% is van de 80.000. Dit levert naar schatting 2400 spoedeisende hulpopnames op, waarvan bijna 1500 ernstige ongelukken.
Aansprakelijkheid
De wegbeheerder is aansprakelijk wanneer niet wordt voldaan aan de eisen die aan de weg mogen worden gesteld en deze daardoor gevaar oplevert voor personen of zaken. De wegbeheerderaansprakelijkheid wordt beoordeeld aan de hand van de veiligheidsvoorschriften en zorgvuldigheidsnormen die aan een gebruiker kunnen worden gesteld, alsmede aan de hand van de maatstaven die de Hoge Raad in het Wilnisarrest heeft bepaald. De wegbeheerder heeft een algemene zorgplicht wat de veiligheid voor personen en zaken betreft.
De cruciale vraag is dus wat een wegbeheerder moet doen om aan de zorgplicht voor een veilige en kwalitatief goede weg te voldoen. Bij een eenzijdig ongeval zal dus gekeken worden of de gebruiker zich aan de veiligheidsvoorschriften en zorgvuldigheidsnormen heeft gehouden maar óók naar de zorgvuldigheid en zorgplicht, het handelen, de beleidsvrijheid en de financiële middelen van de wegbeheerder.
De CROW-richtlijnen worden beschouwd als minimale eisen aan een verantwoorde weginrichting en beheer, en werken als aanvullende normen die de rechtspraak in haar beoordeling van de aansprakelijkheid van de wegbeheerder meeneemt. De kern van de vaste jurisprudentie is dat wegbeheerders mogen afwijken van de CROW-richtlijnen, maar dat voor een afwijking wel een zeer goede afweging van belangen en een goede motivatie nodig is. De wegbeheerder doet er goed aan om bij een geplande nieuwe weginrichting of reconstructie altijd een voorafgaande belangenafweging te doen, waarbij alleen van de CROW-richtlijnen wordt afgeweken als er een goede motivering voor de afwijking bestaat en deze ook ruim gedocumenteerd wordt. U kunt hierbij denken aan onderbouwende en ondersteunende rapporten van ter zake doende specialisten.
Als dit niet gebeurt kan het gevolg zijn dat een wegbeheerder te maken krijgt schadevergoedingsverplichtingen dan wel imagoschade. Met name door de grote verantwoordelijkheid die een wegbeheerder draagt in het geval van paaltjes en andere fietsobstakels ontstaat er een zekere mate van urgentie om dit veiligheidsprobleem aan te pakken. De fietsinfrastructuur veilig (her)inrichten is een zeer toegankelijke wijze om binnen het grondgebied van de wegbeheerder de verkeersveiligheid te vergroten.
Met name in het geval van paaltjes zit er een grote hoeveelheid eenvoud in de oplossing: het verwijderen van de obstakels. Totdat er sprake is van noodzaak en dit kan worden aangetoond moeten deze objecten worden verwijderd van de fietspaden. In deze veiligheidsproblematiek zorgt de tastbaarheid van de oplossing direct voor een veiliger wegbeeld. Er valt veel winst te behalen door dan wel het verwijderen, of het veilig inrichten van fietspaaltjes volgens de aanbevelingen als paaltjes echt noodzakelijk blijken te zijn.
Hoeveel paaltjes zie je hier?
En hier?
Deze foto’s laten goed zien hoe je als fietser een paaltje niet kan zien. De persoon die de foto maakt ziet door de fietsers voor zich het paaltje dat midden op de weg staat niet. Veel mensen zeggen dat het de schuld is van een fietser zelf dat ze tegen een paal aan fietsen: maar de paaltjes worden vaak afgedekt door een fietser voor je. Die kan dan het paaltje nog wel ontwijken maar jij ziet hem te laat.